Nagranie 22a/2014
„Śledztwo w sprawie PRL-u”
(trailer – 8 min. 04 sek.)
Nagranie wykonano w studiu Krakowskiej Szkoły Filmowej im. Wojciecha Jerzego Hasa.
W nagraniu wziął udział Wojciech Marchewczyk, urodzony 23 kwietnia 1951 r. w Krakowie. Absolwent wydziału leśnego Akademii Rolniczej w Krakowie. Uczestniczył w przemycie paryskiej „Kultury” przez Tatry do Polski. Wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany przez SB. W latach 1977–1978 kolportuje pismo „Robotnik”. Od 1977 do 1984 roku pracuje na etacie naukowo-dydaktycznym w Instytucie Kształtowania i Ochrony Środowiska w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Jest współorganizatorem Komitetu Założycielskiego „Solidarności” w Akademii Górniczo-Hutniczej we wrześniu 1980 r. Zostaje członkiem Prezydium Komisji Zakładowej, jak również Ogólnopolskiej Komisji Porozumiewawczej Nauki. Uczestniczy w kolportażu pism i dokumentów związkowych na terenie AGH w ramach tzw. systemu ABC . W lutym 1981 roku współorganizuje protesty popierających rejestrację Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Zostaje nieformalnym opiekunem NZS-u z ramienia „Solidarności”. Uczestniczy w strajku okupacyjnym studentów AGH w grudniu 1981 roku.
13 grudnia 1981 r. wraz z grupa studentów ewakuuje sie do Huty im. Lenina, gdzie uczestniczy w strajku. W latach 1981–1983 współpracuje z RKS i następnie RKW Małopolska. W latach 1982–1989 organizuje i kieruje grupą wydającą m.in. podziemne pisma „Hutnik”, „Obserwator Wojenny”, także książki w ramach „Biblioteki Obserwatora Wojennego” oraz plakaty, proporce, kalendarze, znaczki pocztowe. Współorganizuje nadawanie kilku podziemnych audycji radiowych, m.in. w paśmie emisji TV Kraków. Wielokrotnie zatrzymywany na 48 godzin. 23 listopada 1982 r. internowany i osadzony w areszcie KW MO przy ul. Mogilskiej. Zostaje zwolniony 6 grudnia 1982 r. Po wpadce drukarni przy ul. Dolnych Młynów w Krakowie, poszukiwany listem gończym, ukrywa się przez kilka miesięcy. Aresztowany 30 kwietnia 1984 roku zostaje osadzony w areszcie śledczym przy ul. Montelupich, który opuszcza 3 lipca 1984 roku na mocy amnestii. W dwa miesiące później zostaje zwolniony dyscyplinarnie z AGH, co uniemożliwiło mu obronę pracy doktorskiej. Przez kolejne dwa lata pozostaje bez zatrudnienia. W czerwcu 1987 zostaje zatrzymany w siedzibie Redakcji „Hutnika” przy ul. Stachiewicza i następnie skazany przez kolegium ds. wykroczeń na grzywnę. W 1989 roku współorganizuje biuro prasowe Komitetu Obywatelskiego „Solidarności”. W wyborach 1989 roku pełni funkcję męża zaufania w zamkniętych okręgach wyborczych (jednostki wojskowe). Od 12 lutego 1985 do 31 grudnia 1989 roku rozpracowywany przez Wydział III-1/Inspektorat 2 WUSW w Krakowie w ramach SOR „Bojownik”.
Przesłuchiwał: Tomasz Gugała.
Świadek opowiada o domu i historii rodziny. Opisuje przebieg edukacji z równoległą szkołą muzyczną. Wskazuje na powody wybór Leśnictwa jako kierunku studiów, nawiązuje do rodzinnych związków KS Cracovia. Wspomina przynależność do Koła Grodzkiego PTTK w Krakowie, epizody przewodnickie oraz studencką praktykę w Tatrach. Przedstawia atmosferę i koloryt Tatr lat 50. i 60. XX wieku. Nawiązuje do epizodów związanych z przemytem paryskiej Kultury przez Tatry. Wspomina swój kontakt z ulotkami sygnowanymi przez Armię Wyzwolenia (AP Roger), wizytę Służby Bezpieczeństwa w domu, zatrzymanie, przesłuchanie i pobicie. Wiąże z tymi wydarzeniami fakt wyrzucenia ze szkoły muzycznej. Opowiada o późniejszych perypetiach w VIII LO. Opisuje swój przypadkowy udział w protestach studenckich 1968 roku, pacyfikację Collegium Novum UJ i manifestację w Rynku Głównym pod pomnikiem Adama Mickiewicza. Wspomina przyjęcie na studia i swój kontakt z protestami z grudnia 1970 r. Przedstawia specyfikę personalną Akademii Rolniczej i akcję masowego wstąpienia do PZPR-u całego jego roku. Opisuje problemy przy poszukiwaniu pracy po absolutorium i obronę magisterium. Powraca do wezwania przez SB i niespodziewanej propozycji pracy na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Wyjaśnia dwuznaczność jego przyjęcia i przyczyny przyklejenia mu etykiety „wtyczki” w Instytucie. Wspomina wyjazd do Wiednia z zamiarem emigracji, przesłuchanie w ambasadzie RPA i powrót do Kraju zakończony zakazem wyjazdów zagranicznych i przebywania w strefie przygranicznej. Opowiada o swoich kontaktach z SKS-em i pismem „Robotnik” i dalszym jego powielaniu na kserografie KS-2. Wyjaśnia specyfikę swojej pracy wykładowcy, pozwalającej na kontakty ze studentami na wszystkich wydziałach. Opisuje kolportaż „Robotnika”. Nawiązuje do poznania Lesława Maleszki i wspólnych z nim wyprawach do Warszawy oraz do kontaktów z KOR-em. Wspomina reaktywowanie Koła Sympatyków KS Cracovia, swoje początki dziennikarstwa i współpracę z „Tempem”. Opowiada o reakcji pracowników AGH na protesty w lipcu 1980 r. Opisuje okoliczności protestów lubelskich. Zwraca uwagę na małą aktywność Krakowa w sierpniu 1980 roku. Zwraca uwagę na wagony z Gdańska, z napisami krytykującymi bierność Krakowa. Krytykuje brak zdolności działania na uczelniach krakowskich i powzięte w wyniku tych postaw postanowienie o emigracji. Opisuje swój wyjazd i szybki powrót. Przedstawia „Solidarność” na AGH. Wspomina „Biuletyn Solidarności AGH”. Opisuje organizację struktur organizacyjnych A, B, C „Solidarności”. Opowiada o swojej aktywności w Związku, m.in. o członkostwie w Komisji Porozumiewawczej Nauki NSZZ „Solidarność”. Wspomina swoją „opiekę” nad NZS-em. Opisuje strajki poparcia dla rejestracji NZS-u i Solidarności Rolników Indywidualnych oraz reakcję środowisk akademickich na prowokację bydgoską. Wyjaśnia dlaczego samooczyszczenie się środowisk – w tym akademickich, nie było możliwe.
Czas emisji – 99 minut.
