Nagranie 24/2014
„Śledztwo w sprawie PRL-u”
Zrealizowaano w siedzibie Muzeum Armii Krajowej w Krakowie.
W nagraniu wziął udział Jerzy Krusenstern, urodzony 22 sierpnia 1924 roku w Druskiennikach (ps. konspiracyjny „Tom”). Od września 1939 roku w Harcerskiej Służbie Pomocniczej przy KOP, brał udział wraz z innymi harcerzami w obronie Grodna przed sowietami. Zagrożony potem aresztowaniem ucieka przez zieloną granicę do Warszawy. Od sierpnia 1943 roku do stycznia 1945 roku walczy w Armii Krajowej, bierze udział w Akcji „Burza”. Był wykorzystywany jako wywiadowca na terenie Dębicy. W lipcu 1944 roku brał udział w walkach w rejonie Niedźwiada, Braciejowa, Staszówka, zaś w sierpniu w walkach na Kałużówce, gdzie zostaje kontuzjowany. W październiku 1944 roku przechodzi przez front na tyły armii niemieckiej.
Po wojnie działa w WiN-ie na terenie Krakowa. Aresztowany w czasie poboru wojskowego przez WUBP w Tarnowie. Do 1956 roku wielokrotnie przesłuchiwany przez UB. Współzałożyciel Koła Zwierzyniec NSZZ Solidarność. Zaangażowany w działalność społeczną na rzecz środowiska kombatanckiego. Pomysłodawca i organizator kolonii dla dzieci polskich zza wschodniej granicy. Współzałożyciel Oddziału Krakowskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, wieloletni jego wice Prezes, a od 2004 roku Prezes. Członek Prezydium Zarządu Okręgu Małopolska ŚZŻ AK, Sekretarz Fundacji Muzeum Historii AK, Członek Rady Muzeum AK, współzałożyciel Porozumienia Organizacji Kombatanckich i Niepodległościowych. Odznaczony Złotą Odznaką zasłużonego dla Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
Świadek kontynuuje opowiadanie o dalszych próbach przebicia się jego oddziału przez okrążenie niemieckie, braku wody i żywności, przedostaniu się na Jaworze, śmierci i pochówku Tadeusza Kammera, bitwie w Gumińskach, następnych próbach wydostania się z okrążenia niemieckiego, ewakuacji przez rzekę Wisłokę, ostrzelaniu przez Niemców i w końcu dotarciu do wsi Szczekocice.
Powraca do odbicia Kazimierza Zielińskiego z rąk Gestapo, powojennych losów majora Klamry. Nawiązuje do wcielania AK-owców do Armii Sowieckiej, wysyłkach na Sybir i aresztowań dowódców.
Opisuje pobyt na plebani w drodze do Tarnowa, natknięcie się na niemiecki patrol, nietypowe zachowanie się dowódcy patrolu, dotarcie do Tarnowa i powrót do starego mieszkania.
Opowiada o pobycie w Tarnowie, otrzymaniu informacji o śmierci ojca, budowa niemieckich umocnień wokół Tarnowa i represjach wobec uchylających się od pracy przy umocnieniach. Przedstawia okoliczności uzyskania przepustki na wyjazd do Krakowa i opisuje swój przejazd więźniarką do Krakowa i prawie natychmiastowy rozkaz powrotu do Tarnowa.
Wspomina dalsze losy Zbigniewa Tutaja, ograbienie przez Sowietów mieszkania Tutajów w Dębicy i utratę swoich rzeczy osobistych zgromadzonych u nich w czasie wojny.
Opisuje powrót do Tarnowa, zamieszkanie u Deszczów, nawiązanie dobrego kontaktu z mieszkającym tam oficerem niemieckim, jego ostrzeżenie o łapance na terenie Tarnowa i ukrywanie Żydówki przez rodzinę Deszczów. Wspomina swój udział w operacjach dywersyjnych, znalezienie sprawnych granatów, spotkanie z majorem Klamrą, opuszczanie Tarnowa przez Niemców oraz represje komunistyczne wobec rodziny Klamrów po wkroczeniu wojsk Sowieckich do Tarnowa.
Opowiada o powrocie do Krakowa, stawieniu się przed komisją wojskową, aresztowaniu, przesłuchaniach, torturach i zwolnieniu dzięki wstawiennictwu Józefa Kudli.
Opisuje wyjazd do Inowrocławia, pracę w kopalni soli, naukę w liceum i maturę. Przedstawia okoliczności powrotu do Krakowa, podjęcia nauki na Akademii Górniczej. Nawiązuje do ówczesnego życia studenckiego i przyjaźni z Tadeuszem Łomnickim i Zbigniewem Cybulskim.
Wspomina o planach ucieczki na Zachód i dalszych kontaktach z Armią Krajową. Opisuje wstąpienie do WiN-u, złożenie kolejnej przysięgi wojskowej u OO. Kapucynów w Krakowie. Opowiada o swojej działalności konspiracyjnej i wywiadowczej w WiN-ie. Nawiązuje do przesłuchiwania Farysa przez UB, tortur, śmierci samobójczej.
Powraca do studiów I i II stopnia na Akademii Górniczej, podjęcia pracy w wytwórni okuć meblowych i ciągłego ukrywania się do czasu amnestii w 1957 roku. Opisuje przebieg „ujawnienia” się, ukrycie działalności w WiN-ie i przyznanie się jedynie do przynależności w Armii Krajowej. Opowiada o swojej pracy w Hucie im. Lenina, ustawicznych przesłuchaniach przez SB, znajomości z Andrzejem Półtawskim i pomocy psychologicznej udzielanej mu przez Wandę Półtawską, późniejszej pracy w Krakowskim Zarządzie Budownictwa, uwolnieniu się od dalszych przesłuchań i odmowie wstąpienia do PZPR.
Wspomina poznanie rodziny Hubala (majora Henryka Dobrzańskiego) swoje zaręczyny z Krystyną Dobrzańską, okoliczności rozstania się z narzeczoną, śmierć pani Dobrzańskiej, organizację pogrzebu i specjalne błogosławieństwo papieskie.
Opowiada o latach późniejszych, swojej przynależności do Solidarności, zmianach miejsc pracy, wyjeździe do Iraku, powrocie do Polski, podjęciu działalności w Związku Kombatanckim. Przedstawia swoją działalność na rzecz organizacji kolonii dla dzieci polskich ze Wschodu, w tym z domów dziecka na Litwie i na Białorusi. Opowiada o stypendiach naukowych dla polskich dzieci z kresów i sukcesach wychowanków.
Opisuje problemy finansowe Związku Żołnierzy Armii Krajowej, odłączenie się od dawnych struktur organizacyjnych Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Nawiązuje do powstania Muzeum Armii Krajowej, swojej działalności w Fundacji Muzeum Armii Krajowej oraz w Radzie Muzeum Armii Krajowej.
Przesłuchiwała: Małgorzata Koszarek.
Realizacja: Tomasz Gugała.
Pomoc na planie: Agata Groszek, Stanisław Dziadowiec.
Czas emisji – 159 minut 18 sekund.
