Nagranie 31a/2015
„Śledztwo w sprawie PRL-u”
(trailer – 7 min. 56 sek.)
Nagranie zrealizowano w Avenue Restaurant & Music Club, przy ul. Józefa 25 w Krakowie.
W nagraniu wziął udział Piotr Hlebowicz, ur. 2 marca 1963 r. w Morągu k. Olsztyna. Związany z Solidarnością Rolników Indywidualnych (SRI) od 1981 organizator wiejskich i gminnych struktur SRI m.in. w gminie Gdów. Po 13 grudnia 1981 r. koordynuje działania Ogólnopolskiego Komitetu Obrony Rolników (OKOR) na terenie Małopolski. W 1982 r. staje się współzałożycielem i drukarzem „Kurierka B:. Drukuje także pismo OKOR-u „Żywią i bronią”. Był członkiem Porozumienia Prasowego Solidarność Zwycięży (PPSZ). W drukarni w Zagórzanach (od 1983 r. w drukarni–bunkrze) drukuje dla: Solidarności Walczącej (SW), Liberalno-Demokratycznej Partii Niepodległość (LDPN), Konfederacji Polski Niepodległej (KPN), Tajnej Komisji Robotniczej Hutników (TKRH) i przede wszystkim dla PPSZ. Jest ponad to autorem, tłumaczem, redaktorem i kolporterem. W 1985 r. wstępuje do SW, a od 1986 r. zostaje koordynatorem Krakowskiego Oddziału SW
Redagował i drukował pismo „Vade Mecum”, był współorganizatorem akcji ulotkowych, plakatowych i malowania na murach. Organizował pomoc represjonowanym, przechowywał w swoim domu ukrywających się działaczy S. Z jego inicjatywy w 1988 powstał Wydział Wschodni SW, działający m.in. na rzecz Polaków w Związku Sowieckim. Włączył się do akcji repatriacji Polaków ze Związku Sowieckiego. Utrzymywał kontakty z Paryżem, Berlinem Zachodnim i Stanami Zjednoczonymi. Był delegatem na Zjad Krajowy NSZZ Solidarność w 1989 r. Był przeciwnikiem Okrągłego Stołu. Od 1990 roku należy do Małopolskiego Sojuszu Niepodległościowym.
Odznaczony: Krzyżem Semper Fidelis (2000), medalem Pro Memoria Prasy Podziemnej 1982-1989 (Kraków), medalem Za Zasługi dla Małopolskiej „S”, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2007). W pamiątkowej księdze Parlamentu Litewskiego został wpisany jako obrońca Parlamentu w styczniu 1991.
Świadek opowiada historię rodziny sięgającą XV wieku. Wyjaśnia rodowód nazwiska. Wspomina tradycje magnackie, ziemiańskie i dworskie rodziny Hlebowiczów. Opisuje przeprowadzkę pradziadka z Hlebowicz do Trzeciaków k. Staniewicz, udział ojca w kampanii wrześniowej, jego pobyt w oflagu i repatriację rodziny po wojnie do Morąga. Wskazuje na różne postawy Polaków na Białorusi w sprawie powrotu do Polski i istnienie dwóch Związków Polaków na Białorusi. Opowiada o wydawaniu w Polsce nieoficjalnej wersji Głosu nad Niemnem, przewożeniu do Polaków na Białorusi literatury polskiej, książek religijnych i wydawnictw bezdebitowych.
Powraca do swojego dzieciństwa, młodości, częstych zmian miejsca zamieszkania i osiedlenia się w Zagórzanach. Wspomina przemarsz wojsk Układu warszawskiego na południe w sierpniu 1968 r.
Podkreśla otwartość polityczną w rodzinie Hlebowiczów i szczególną rolę dziadka w kształtowaniu jego postawy ideowo-politycznej. Opisuje przebieg edukacji wydarzenia grudnia 1970 r., swoje zaangażowanie w Solidarność Rolników Indywidualnych w 1980 r., tworzenie ogniw wiejskich i gminnych SRI. Wspomina kryzys polityczny roku 1976. Protesty w Radomiu i Ursusie, pierwsze ulotki KOR-u, książki z Londynu i Paryża.
Opisuje podjęcie nauki w Liceum Plastycznym w Krakowie, swoje problemy z matematyką, odmowę przynależności do czerwonego harcerstwa i przeniesienie do Liceum Rolniczego w Gdowie.
Podkreśla rolę ojca w powstanie struktur Solidarności Rolników Indywidualnych w Zagórzanach, jego udział w Komisji Interwencji SRI. Opowiada przeciwstawnych sferach aktywności zawodowej rodziców i różnych źródłach utrzymania rodziny Hlebowiczów.
Nawiązuje do wprowadzenia kartek na cukier (normy i specyfika ich przydzielania), kartek na mięso i problemów nierolniczej ludności wiejskiej.
Opisuje problemy z rejestracją SRI, kontakty z Zarządem Regionu NSZZ Rolników Indywidualnych Solidarność i MKZ Solidarność. Podkreśla wysoką pozycję ojca w strukturach SRI. Wspomina problemy z rejestracją NZS, prowokację bydgoską, pogotowia strajkowe, wspomaganie strajków poprzez zaopatrywanie strajkujących w żywność. Opowiada o wzroście napięcia po prowokacji w Bydgoszczy, zmianie na stanowisku I sekretarza PZPR. Przytacza obiegowe hasła pacyfikujące nastroje w Polsce, wspomina deklaracje apolityczności ze strony Solidarności i hasła niepodległości ze strony bardziej świadomych działaczy. Opisuje pierwsze próby działalności politycznej, radykalizacja postaw studentów i uczestników I Zjazdu Solidarności, pacyfikacja nastrojów przez Jacka Kuronia, tendencję Komisji Krajowej NSZZ Solidarność do daleko idących ustępstw wobec komunistów i koniec końców zdradę społeczeństwa ze strony wiodących działaczy Solidarności. Nawiązuje do radykalizacji nastrojów po pacyfikacji Wyższej Szkoły Pożarnictwa, niepokoju związanego z powołaniem Terenowych Grup Operacyjnych (TGO), powszechnej obecności TGO i przeczucia nadchodzących rozwiązań radykalnych.
Opisuje strajki studenckie w listopadzie i grudniu 1981 r. i wspomaganie ich przez SRI.
Opowiada o wprowadzeniu stanu wojennego. Przypomina wystąpienie Wojciecha Jaruzelskiego w TVP, całkowity brak informacji, zagubienie i zakwalifikowanie Jerzego Hlebowicza do internowania. Wytyka tchórzliwe postawy niektórych działaczy SRI. Wspomina pierwsze próby samoorganizacji, przygotowywanie zapasów, rolę miejscowego księdza w początkach konspiracji, pierwsze informacje o internowaniach, organizowanie pomocy finansowej dla rodzin internowanych, nawiązanie kontaktów z Kurią Biskupią w Krakowie, pierwsze informacje o pacyfikacji nielicznych strajków.
Opowiada o pierwszych próbach zawiązania konspiracji, postawie księdza Sikory, o ulotkach propagujących zakładanie konspiracyjnych struktur zakładowych – przywożonych na wieś przez chłopo-robotników. Opisuje początki samoorganizacji środowisk rolniczych, powstanie OKOR-u, zasięg i rodzaj jego działalności, konspiracyjne spotkania pod przykryciem rekolekcji. Podkreśla rolę Józefa Teligi w strukturach OKOR-u, szkolenia w zakresie kanonów konspiracji i zachowania podczas śledztwa prowadzone przez AK-owców w strukturach OKOR-u.
Opowiada o początkach podziemna wersji Kurierka B o swoim udziale w demonstracji 31 sierpnia 1982 r., w Gdańsku, zatrzymanie przez ZOMO, o szczególna agresywność funkcjonariuszy wskazującej na zażywanie przez nich środków psychotropowych. Opisuje próbę bicia kolbą karabinu, wożenie po całym Gdańsku i okolicach, niehumanitarne traktowanie zatrzymanych. Podkreśla różnice zachowań pomiędzy służbą więzienną a SB. Opisuje przebieg przesłuchań, „przemarsz” przez miasto do Kolegium ds. Wykroczeń, przebieg rozpraw i „taśmowe” wydawanie wyroków, absurdalność dowodów w postaci przypisywania przypadkowych kawałków bruku poszczególnym zatrzymanym oraz koloryt więziennego życia.
Opowiada o represjach w postaci wyrzucenia ze szkoły bez podania przyczyn, ponownym wezwanie na drugą rozprawę w Gdańsku, pomoc Kurii Biskupiej w Krakowie i księdza Henryka Jankowskiego w Gdańsku.
Nawiązuje do niespodziewanej wizyta Wiesława Zabłockiego w Zagórzanach, podjęcia się ukrywania Józefa Mroczka. Opowiada o podjęciu działalności wydawniczej z inicjatywy Józefa Mroczka, wyborze techniki druku, kontaktach konspiracyjnych z Krakowem i Bochnią.
Opisuje system zorganizowanie skrzynek kontaktowych i kurierów i sposób skonstruowania prowizorycznej ramki. Opowiada o pierwszym wydaniu Kurierka B, aspektach technicznych druku na ramce sposobach pozyskiwanie papieru, dodrukach Solidarności Rolników,
pracach redakcyjnych kanałach pozyskiwania informacji z Krakowa do Kurierka B.
Podaje adresy skrzynek. Podkreśla zaangażowanie w konspirację: swojej rodziny,
mecenasa Andrzeja Tarnawskiego, Ewy Tarnawskiej, księdza Kazimierza Puchały i innych. Opowiada o wezwaniu na przesłuchanie do siedziby SB w Krakowie i odmowie stawienia się. Opisuje interwencję milicyjną, ewakuację drukarni, ucieczkę Józefa Mroczka i zmianę miejsca jego ukrywania. Podkreśla bezkompromisową postawę ojca wobec MO i wyjaśnia przyczyny zainteresowania SB Hlebowiczami. Opisuje metody inwigilacji, przesłuchanie w siedzibie SB przy ul. Mogilskiej w Krakowie, metody przesłuchań. Zwolnienie z aresztu i otrzymanie „darów” z Kurii Biskupiej w Krakowie.
Przesłuchiwał: Tomasz Gugała.
Realizacja: Tomasz Gugała.
Kamera, fotosy i pomoc na planie: Marta Michoń.
Czas emisji – 134 minuty i 13 sekund.
