Nagranie 20/2013
„Śledztwo w sprawie PRL-u”
(trailer – 7 min. 59 sek.)
Nagranie wykonano w studiu Krakowskiej Szkoły Filmowej im. Wojciecha Jerzego Hasa.
W nagraniu wziął udział Tomasz Gugała – urodzony 11 lipca 1954 r. w Krakowie. Absolwent Politechniki Krakowskiej. Od 1980 r. zatrudniony w PKP. Inicjator powstania w stacji Kraków-Płaszów pierwszej w Małopolsce kolejowej KZ „Solidarności”. Współzałożyciel czterech innych komisji NSZZ „S” w strukturach kolejowych. Utożsamiany z „Solidarnością”, nigdy formalnie nie stał się jej członkiem. 13 grudnia 1981 r. podejmuje próbę strajku w stacji Kraków-Płaszów. W kilka dni później zakłada Wydawnictwo Myśli Nieinternowanej. 13 stycznia 1982 odmawia podpisania deklaracji lojalności, co skutkuje rozwiązaniem umowy o pracę. W ramach kierowanego przez niego WMN wydaje pięć tytułów prasowych oraz książki i wydawnictwa okolicznościowe; produkuje maszyny offsetowe; finansuje: badania opinii publicznej, Uniwersytet Podziemny, niezależną telewizję, małą dywersję, sekcję kontrwywiadu; funduje stypendia naukowe; wspiera działalność twórczą literacką i plastyczną. Po zatrzymaniu przez SB w 1986 r. podejmuje działalność oficjalną. Był współzałożycielem i kierującym (w okresie od 1987 do 1989 r.) pracami Porozumienia Niezależnych Organizacji Małopolski, skupiającego ponad 50 podziemnych struktur. W tym czasie był szykanowany przez funkcjonariuszy SB, próbujących nakłonić go do współpracy. Był zatrzymywany, przesłuchiwany i sądzony przed kolegiami ds. wykroczeń. Został oskarżony z ustawy karno-skarbowej o niezgłoszenie wydawnictwa podziemnego do opodatkowania. W 1988 r., po kolejnej odmowie współpracy z SB, zostaje zwolniony z Uniwersytetu Jagiellońskiego i pomimo korzystnego wyroku sądu rektor nie przywraca go do pracy. Przed sądem w Bielsku-Białej wygrał proces o ochronę dóbr osobistych po zatrzymaniu przez SB w Juszczynie k. Makowa Podhalańskiego w lutym 1988 r. Jako przeciwnik „Okrągłego Stołu” współtworzy Narodową Akcję Niepodległościową i wydaje pismo „Szaniec”.
Przesłuchiwała: Anna Kęszycka
Świadek opisuje sześć sekcji Wydawnictwa Myśli Nieinternowanej, tj: sekcję techniczną, poligraficzną, edukacyjną, specjalną, badania opinii publicznej i naukową. Nawiązuje do pomiarów frekwencji wyborczej w 1985 roku, ankiet, eksperymentów z radiem telewizyjnym. Wykazuje, że formuła II konkursu pt. „Czas próby” była przykładem konsekwentnego rozwoju WMN. Przedstawia losy wydawnictwa po wpadce przy ul. Strzelców. Opisuje próby dostosowania się do realiów i początki jawnej działalności. Wyjaśnia okoliczności współpracy z KPN-em i rzeczywiste przyczyny obławy w Juszczynie k. Makowa Podhalańskiego. Opowiada o powstaniu Porozumienia Niezależnych Organizacji Małopolski. Przedstawia sposób prowadzenia obrad i uczestników. Opisuje okoliczności poznania Lesława Maleszki i przedstawia przykłady destrukcyjnych działań Maleszki wobec PNOM-u. Opisuje przebieg demonstracji 11 listopada 1988 r. Wyjaśnia przyczyny rozwiązania PNOM-u. Przedstawia postawy działaczy Solidarności wobec przemian i ich wyraźną tendencję do kompromisu. Nawiązuje do tekstu Maleszki w „Tygodniku Mazowsze” i opowiada o trudnościach z publikacją repliki. Interpretuje rodowód „Okrągłego Stołu”. Powraca do wpadki 20 grudnia 1986 r. i opisuje przewiezienie biblioteki z ul. Wiśniowej na ul. Kurczaba i następnie ewakuację zorganizowaną przez Irenę Molasy na ulicę Szlak. Opowiada o ukryciu biblioteki w klasztorze sióstr Wizytek przy ul. Krowoderskiej i niechlubnej postawie ks. Mieczysława Malińskiego. Wyjaśnia jak siostra Franciszka Salezja uratowała bibliotekę WMN. Tłumaczy radykalizację swojej postawy po zdiagnozowaniu konformizmu „elit” Solidarności. Wspomina powołanie Narodowej Akcji Niepodległościowej i pisma „Szaniec”. Nawiązuje do kontakty z Narodowym Odrodzeniem Polski. Opisuje panel dyskusyjny w kościele na Woli w 1988 r. i gaszenie strajku w Ursusie przez Kuronia, Wujca i Moczulskiego. Przedstawia swój tekst z „Szańca” (1989) pt. „Śmierć czy niepodległość”, w którym dokładnie przewiduje katastrofę demograficzną XXI wieku i przedstawia ją jako zaplanowany proces. Nawiązuje do bezkompromisowych postaw niektórych działaczy podziemia. Opisuje wydalenie Kornela Morawieckiego z Polski, próby jego powrotu i udzielenia pomocy ze strony struktur NAN-u. Przedstawia zmarłych kolegów.
Czas emisji – 87 minut.
