Nagranie 19a/2013
„Śledztwo w sprawie PRL-u”
(trailer – 8 min. 46 sek.)
Nagranie wykonano w studiu Krakowskiej Szkoły Filmowej im. Wojciecha Jerzego Hasa.
W nagraniu wziął udział Tomasz Gugała – urodzony 11 lipca 1954 r. w Krakowie. Absolwent Politechniki Krakowskiej. Od 1980 r. zatrudniony w PKP. Inicjator powstania w stacji Kraków-Płaszów pierwszej w Małopolsce kolejowej KZ „Solidarności”. Współzałożyciel czterech innych komisji NSZZ „S” w strukturach kolejowych. Utożsamiany z „Solidarnością”, nigdy formalnie nie stał się jej członkiem. 13 grudnia 1981 r. podejmuje próbę strajku w stacji Kraków-Płaszów. W kilka dni później zakłada Wydawnictwo Myśli Nieinternowanej. 13 stycznia 1982 odmawia podpisania deklaracji lojalności, co skutkuje rozwiązaniem umowy o pracę. W ramach kierowanego przez niego WMN wydaje pięć tytułów prasowych oraz książki i wydawnictwa okolicznościowe; produkuje maszyny offsetowe; finansuje: badania opinii publicznej, Uniwersytet Podziemny, niezależną telewizję, małą dywersję, sekcję kontrwywiadu; funduje stypendia naukowe; wspiera działalność twórczą literacką i plastyczną. Po zatrzymaniu przez SB w 1986 r. podejmuje działalność oficjalną. Był współzałożycielem i kierującym (w okresie od 1987 do 1989 r.) pracami Porozumienia Niezależnych Organizacji Małopolski, skupiającego ponad 50 podziemnych struktur. W tym czasie był szykanowany przez funkcjonariuszy SB, próbujących nakłonić go do współpracy. Był zatrzymywany, przesłuchiwany i sądzony przed kolegiami ds. wykroczeń. Został oskarżony z ustawy karno-skarbowej o niezgłoszenie wydawnictwa podziemnego do opodatkowania. W 1988 r., po kolejnej odmowie współpracy z SB, zostaje zwolniony z Uniwersytetu Jagiellońskiego i pomimo korzystnego wyroku sądu rektor nie przywraca go do pracy. Przed sądem w Bielsku-Białej wygrał proces o ochronę dóbr osobistych po zatrzymaniu przez SB w Juszczynie k. Makowa Podhalańskiego w lutym 1988 r. Jako przeciwnik „Okrągłego Stołu” współtworzy Narodową Akcję Niepodległościową i wydaje pismo „Szaniec”.
Przesłuchiwała: Anna Kęszycka
Świadek powraca do początków Wydawnictwa Myśli Nieinternowanej. Podaje rodówód nazwy. Ujawnia używane pseudonimy. Opowiada o budowie struktury podziemnej. Przedstawia założenia ideowe grupy. Opisuje próby kontaktów z MKZ Małopolska, wydanie pierwszego numeru „Myśli Nieinternowanych”. Przedstawia ciąg dalszy szykan w miejscu pracy i rozwój siatki konspiracyjnej na terenie kolei. Wspomina początki Sekcji Technicznej WMN, eksperymenty z sitem i prace projektowe nad konstrukcją maszyny offsetowej, powstanie „Łakomca”. Nawiązuje do delegalizacji „Solidarności”. Opisuje reakcję RKS-u Małopolska na wydanie dodatek do nr 2–3 „Myśli Nieinternowanych” i kalumnie rzucane przez RKS. Nawiązuje do zmiany szaty graficznej i nowej winiety MN. Przytacza inwestycje Wydawnictwa, sposób pozyskiwania materiałów. Relacjonuje przebieg przeniesienia drukarni z Mogilan do Borku Fałęckiego i kluczową rolę Leszka Książka dla rozwoju Sekcji Technicznej. Wspomina Wiesława Enzingera i podaje przyczyny jego śmierci oraz opisuje niezwykłą postawę Wiesława w ostatnich godzinach życia. Nawiązuje do nekrologu zamieszczonego w MN, pogrzebu i reakcji rodziny. Opisuje ewolucję „Myśli Nieinternowanych”. Nawiązuje do konkursu literacko-plastycznego „40 lat później” i związanych z jego przeprowadzeniem zmian organizacyjnych i wprowadzeniem nowego systemu łączności. Mówi o rozstrzygnięciu konkursu. Wymienia inne wydawnictwa. Opowiada o rodzącej się nielojalności drukarzy w Wieliczce. Nawiązuje do kontaktów z wrocławską Solidarnością Walczącą. I obustronnych korzyści kolportażowych i technicznych. Opowiada o współpracy z „Dniem” pismem pracowników Akademii Górniczo-Hutniczej. Wspomina współpracę z AGH przy produkcji maszyn offsetowych. Przedstawia rozbudowane struktury WMN i organizację kolportażu. Nawiązuje do głodówki w Krakowie-Bieżanowie i jej implikacji dla bezpieczeństwa WMN. Opisuje okoliczności wydania „Myśli Głodujących”.
Rozważa przyczyny dekonspiracji. Opisuje początek inwigilacji przez SB. Opowiada o traumatycznych przeżyciach podczas obławy we Wrocławiu.
Czas emisji – 92 minuty.
