GUGAŁA TOMASZ

Tomasz Gugała, ur. 11 lipca 1954 r. w Krakowie. Absolwent Politechniki Krakowskiej, Wydział Transportu (1980), magisterium (1982); studia podyplomowe z zakresu rzeczoznawstwa majątkowego na Akademii Górniczo-Hutniczej (2003).

W latach 1980–1982 kolejno: stażysta, dyżurny ruchu, zawiadowca stacji, kierownik Rejonowego Biura Wagonowego na stacjach PKP Kraków Płaszów, Krzeszowice, Łuczyce, Swoszowice, Kraków Batowice, Kraków Główny Towarowy.

W okresie od lipca do sierpnia 1980 był inicjatorem prób zorganizowania w stacji Kraków Płaszów akcji poparcia dla strajkujących kolejarzy i stoczniowców (w VIII wraz z Pawłem Miśkowcem). W połowie sierpnia 1980 był inspiratorem i współorganizował pierwszy w DOKP Komitet Założycielski (stacja Kraków-Płaszów). We wrześniu 1980 był współzałożycielem Okręgowej Komisji Porozumiewawczej Kolejarzy (OKPK) przy DOKP Południe, w ramach którego wynegocjował z dyrektorem naczelnym DOKP porozumienie w sprawie stażystów/absolwentów wyższych uczelni (1981). Również we wrześniu 1980 został odsunięty od pracy w stacji Kraków Płaszów i był przenoszony kolejno do Krzeszowic, Swoszowic i Krakowa Batowice. Pomógł tam w organizacji Komitetów Założycielskich NSZZ „Solidarność”. Pomagał też w organizacji KZ „S” w Drukarni Kolejowej.

13 grudnia 1981 podjął próbę strajku w Stacji Kraków Płaszów. Spotkało się to jednak ze sprzeciwem KZ „S”. Zabezpieczył archiwa KZ „S” w stacji oraz archiwum OKPK w budynku DOKP.

Po niepowodzeniu strajkowym zaczął własnoręcznie wytwarzać i kolportować ulotki. Równolegle przystąpił do budowy podziemnej organizacji kadrowej, wciągając do współpracy kolegów ze studiów i najbliższych przyjaciół. Grupa skupiła się wokół powstającego pisma „Myśli Nieinternowane”.

13 stycznia 1982, podczas przesłuchania w siedzibie SB, odmówił podpisania deklaracji lojalności. Następnego dnia został pozbawiony funkcji zawiadowcy stacji i możliwości dalszego rozwoju zawodowego. Ostatecznie z końcem 1982 r. roku rozwiązano z nim umowę o pracę. W 1982 był kierownikiem Sekcji Szkolenia, nast. Ośrodka Szkolenia w Polskim Związku Motorowym; w 1983 instruktorem nauki jazdy w LOK; w latach 1983–1984 kierownikiem Bazy Sprzętu i Transportu w Przedsiębiorstwie Budowlano-Montażowym Spółdzielczości Pracy (zwolniony bez podania przyczyny); w latach 1985–1988 kierownikiem Działu Transportu UJ, po odmowie współpracy z SB i bezpodstawnych zarzutach kontroli wewnętrznych i IRCh-y został zwolniony (mimo odwołania się do Sądu Pracy i korzystnego wyroku władze UJ odmówiły przywrócenia).

W kwietniu 1982 r. T. Gugała wydał całkowicie autorski pierwszy numer Myśli Nieinternowanych, w którym nakreślił cel działania, tj. budowę społeczeństwa alternatywnego. Od tego czasu intensyfikował budowę struktur, podejmował nowe inicjatywy wydawnicze, w konsekwencji których powołał w 1983 r. Wydawnictwo Myśli Nieinternowanej (WMN), w ramach którego współpracował m.in. z Władysławem Krzekiem-Lubowieckim, Elżbietą Jakubiec (Krzek-Lubowiecką), Marią Sowińską, Wiesławem Wazlem, Ireną Molasy, Wiesławem Enzingerem, Józefem Smagą, Leszkiem Książkiem, Andrzejem Dzięgą, Adamem Wątorem, Andrzejem Dudą-Dziewierzem, Małgorzatą Semkowicz, Ewą Gaczoł, Jadwigą Salij i innymi.

Konsekwentna polityka wydawnicza T. Gugały stała się platformą do dynamicznego rozwoju struktur podziemnej organizacji kadrowej. Stworzyło to bowiem bazę ekonomiczną i skupiło dziesiątki ludzi. Z inicjatywy T. Gugały w ramach WMN powstały: Sekcja Techniczna (1982), Sekcja Poligraficzna (1982), Sekcja Kolportażu (1982), Archiwum (1982), Sekcja Zaopatrzenia (1982), Wydawnictwo (1983), Sekcja Edukacyjna i Naukowa (1983), Sekcja Specjalna (1983), Biblioteka (1984), Sekcja Badania Opinii Publicznej (1985). T. Gugała był koordynatorem działań wszystkich sekcji i dodatkowo osobiście kierował Wydawnictwem i Sekcją Specjalną oraz aktywnie uczestniczył w pracach Sekcji Technicznej i Sekcji Kolportażu.

W strukturach WMN funkcjonowało ok. 150 osób, współpracowało ok. 100 studentów Uniwersytetu WMN oraz kilkuset zewnętrznych kolporterów.

Z inicjatywy T. Gugały wydawano pięć podziemnych czasopism o łącznym nakładzie ok. 250 tys. egzemplarzy: „Myśli Nieinternowane” (23 numery, obj. od 8 do 32 stron A-5, łączny nakład ok. 100 tys. egz.), „Sygnał” (kilkadziesiąt numerów, objętość od 12 do 24 stron A-5, łączny nakład ok. 120 tys. egz.), „Krecik” pisemko dla dziatwy (7 numerów, obj. od 8 do 1 6 stron A-5, łączny nakład ok. 15 tys. egz., „Alternatywy” (4 numery, obj. od 32 do 90 stron A-5, łączny nakład 7 tys. egz.) „Krakowski Czas” (2 numery, obj. 2 str. A-4, łączny nakład 6000 egz.)

WMN publikowało książki: J. Smaga – Lekcja Aleksandra Sołżenicyna(1983), Krótka historia Związku Radzieckiego (1984), A. Kastory – Komuniści na Węgrzech: 1945–1956 (1985), A. Piastowski – Kalendarium katyńskie (1985), Kalendarium stosunków sowiecko-niemieckich w latach 1939–1941 wg Aleksandra Bregmana Najlepszy sojusznik Hitlera (1985), W. Wołyński – Wspomnienia Karpatczyka (1986), L. Lubin – Historia dla szkół: Fałsze – mity – polemiki (1986), Komuniści na wsi polskiej 1944-1986 (1988), a także tomiki poezji, plakaty, kalendarz, ulotki i druki okolicznościowe. W ramach pomocy innym strukturom podziemnym, decyzją T. Gugały wydano m.in. pisma: „Hutnik” (9 numerów), „Myśli Głodujących” (3 numery), „Dzień” (30 numerów), „Biuletyn Informacyjny NSZZ «S» Pracowników Służby Zdrowia Regionu Małopolska” (8 numerów), „Niepodległość” LDPN (1 numer, tzw. „mała”); „Aktualności” (2 numery), „Solidarność Skawina” (1 numer).

T. Gugała był dodatkowo redaktorem naczelnym i autorem w pismach „Myśli Nieinternowane” oraz „Sygnał”. Dodatkowo wykonywał opracowania edytorskie tych pism oraz „Alternatyw”.

Z inicjatywy T. Gugały Sekcja Techniczna realizowała produkcję maszyn offsetowych (dopracowano się 6 generacji maszyny „Łakomiec”, która stała się produktem eksportowym w ramach wymian barterowych z innymi strukturami, w tym Solidarnością Walczącą), aparatów nasłuchowych MO i SB, nadajników na częstotliwościach telewizyjnych (były przeprowadzane emisje audio, podczas trwania Dziennika Telewizyjnego TVP).

W ramach Sekcji Naukowej powołany został Uniwersytet WMN, przez który przewinęło się ok. 150 licealistów (I i II LO w Krakowie). Na potrzeby Uniwersytetu powstała Biblioteka zawierająca ok. 2000 vol. książek (1000 tytułów) i kilkanaście tysięcy egz. prasy podziemnej. Angażując studentów Uniwersytetu były realizowane projekty zaopatrzeniowe, a także badania opinii publicznej (ankiety opracowane przez socjologów z UJ) i pomiary frekwencji wyborczej do Rad Narodowych.

Sekcja Kolportażu była w stanie dystrybuować dziesiątki tysięcy egzemplarzy wydawnictw bez strat finansowych WMN.

Dzięki przychodom osiąganym z kolportażu WMN, z inicjatywy T. Gugały, zorganizowało dwa ogólnopolskie konkursy literacko-plastyczne (z wysokimi nagrodami i honorariami dla autorów). Pierwszy z nich „40 lat później” (1984) zakończył się dużym sukcesem. Drugi konkurs „Czas próby” (1986), poszerzony o działy praca naukowa i wynalazek, został zakłócony i przerwany po zatrzymaniu T. Gugały przez SB (XII 1986). Równocześnie finansowano działalność Uniwersytetu i produkcję maszyn offsetowych. Ufundowano również stypendium naukowe.

Kierowana przez T. Gugałę Sekcja Specjalna organizowała m.in.: nasłuch pasm MO i SB, akcje ulotkowe i plakatowe, akcje dywersyjne, m.in. zakłócenie przebiegu wiecu 1-Majowego w Rynku Głównym w Krakowie (1985), ochronę spotkań konspiracyjnych z innymi strukturami, przechwytywano dokumenty (w tym Służby Bezpieczeństwa, KC i KW PZPR), demaskowano konfidentów, analizowano dokumenty procesowe. T. Gugała nawiązał osobiste kontakty z Janem Pawłowskim szefem kontrwywiadu Solidarności Walczącej (1983), co zaowocowało ogromnym poszerzeniem możliwości kolportażowych i szeroko zakrojoną wymianą techniczno-logistyczną.

Sekcja Poligraficzna organizowała własne drukarnie spośród których najważniejszą była drukarnia-bunkier w Wieliczce wybudowana pod posesją Wincentego Kołodziejczyka (1983–1986).

W sytuacjach kryzysowych WMN zabezpieczało pomoc prawną osobom zagrożonym i represjonowanym.

26 stycznia 1986 r. wrocławska SB podjęła próbę operacyjnego działania mającego namierzyć kontakty T. Gugały z „Solidarnością Walczącą”. Efektem była blisko 10-godzinna akcja (obława) we Wrocławiu z wykorzystaniem kilku samochodów i kilkudziesięciu funkcjonariuszy wymierzona w przebywającego tam T. Gugałę. Wydarzenie to poprzedziło przekształcenie SOS „Sygnał”, którym objęty był Tomasz Gugała, na SOR „Sygnał” (16 XII 1985).

16 marca 1986 r. w samochodzie T. Gugały powracającego po dwudniowym pobycie we Wrocławiu wspólnie z Ireny Molasy i W. Krzekiem-Lubowieckim, podczas jazdy odpadło prawe przednie koło. Okazało się, że w nocy zostały poluzowane przez nieznanych sprawców wszystkie śruby w czterech kołach. Szczęśliwie nikomu nic się nie stało.

W dniach 20–22 grudnia 1986 T. Gugała został zatrzymany przez SB w drukarni przy ul Strzelców, po czym dokonane zostały rewizje w mieszkaniu oraz kilku lokalach będących w jego dyspozycji. W 1987 r. został skazany przez Kolegium ds. Wykroczeń na karę grzywny i została podjęta wobec niego procedura z ustawy karno-skarbowej za niezgłoszenie działalności podziemnego wydawnictwa do opodatkowania. Został ukarany grzywną w wysokości 183 tys. złotych i prowadzone było wobec niego dalsze postępowanie karne. Pozostawał pod stałym zainteresowaniem szefa III Wydziału SB w Krakowie (śledztwo trwało 3 lata), próbującego ustalić źródło osobowe przecieku informacji, do WMN, z jednego ze śledztw.

Od 1987 r. T. Gugała rozpoczął działalność półjawną i był coraz intensywniej inwigilowany przez SB. Został współorganizatorem Porozumienia Niezależnych Organizacji Małopolski (XII 1987). Był prowadzącym wszystkie kolejne pięć spotkań, a także współorganizatorem i uczestnikiem manifestacji rocznicowych w Krakowie, m.in. 11 XI i 29 II 1988 w Juszczynie (we współpracy z ks. Adolfem Chojnackim). Był wielokrotnie przesłuchiwany. W 1988 wygrał proces z powództwa cywilnego (o naruszenie dóbr osobistych) przeciwko WUSW w Bielsku-Białej (pozew złożył po bezprawnym zatrzymaniu w Juszczynie przez funkcjonariuszy SB).

Równolegle do działalności półjawnej T. Gugała nadal kierował strukturami konspiracyjnymi. Produkowane były maszyny offsetowe, kontynuowana była działalność wydawnicza.

Porozumienie w Magdalence i obrady „Okrągłego Stołu” spowodowały znaczące różnice wewnątrz WMN w ocenach sytuacji politycznej. Grupa kontestująca porozumienie z komunistami, do której należał. T. Gugała, W. Krzek-Lubowiecki, Andrzej Dzięga, utworzyła 3 maja 1989 r. Narodową Akcję Niepodległościową, której organem prasowym stał się „Szaniec”. T. Gugała został redaktorem naczelnym pisma. Wydano 5 numerów w 1989 r. I na tym działalność zakończono.

Po wyborach 1989 r. T. Gugała przystąpił do Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Pełnił funkcję prezesa zarządu Regionu ZChN i był członkiem Zarządu Głównego. Zrezygnował z członkowstwa w partii wiosną 1993 r. i na trwałe odszedł od polityki.

Po zwolnieniu z UJ (1988) prowadził klub fotograficzny przy SM Widok na os. Dąbie. W latach 1988–1990 wykonywał prace dorywcze, z powodu braku możliwości zatrudnienia zgodnego z kwalifikacjami. W 1990 r. zorganizował spółkę akcyjną „Akcja”, w ramach której otwierał pierwsze w Polsce prywatne linie komunikacyjne krajowe i międzynarodowe (1990–1993). Inicjatywa okazała się falstartem z uwagi na protekcjonistyczne traktowanie przez władze firm państwowych i podmiotów zagranicznych. W okresie 1990–1994 wydawał „Vademecum Krakowskie”, nawiązujące do tradycji XIX-wiecznych „Kalendarzy Czecha”. W latach 1995–2002 prowadził usługową i własną działalność wydawniczą dokonując składu, łamania i bardzo często redakcji blisko 130 książek i periodyków, w tym blisko 120 książek naukowych. W międzyczasie realizował inne projekty gospodarcze związane z branżą transportową i samochodową. W roku 2009 organizował Krakowską Szkołę Filmową im. Wojciecha Jerzego Hasa, której dyrektorem pozostawał do 2017 r.

W roku 2007 T. Gugała zarejestrował w sądzie „Myśli Nieinternowane” jako tygodnik. Ten fakt stał się pretekstem do podjęcia przez niego badań historycznych, wykraczających daleko poza problematykę związaną z Wydawnictwem Myśli Nieinternowanej, oraz utworzenia portalu historycznego www.myslinieinternowane.pl. Podejmował też działalność publicystyczną.

Od 2008 r. T. Gugała realizuje autorski program rejestracji audio-wideo świadków historii pt. „Śledztwo w sprawie PRL-u” W ramach projektu „przesłuchano” już kilkadziesiąt osób pośród których byli: żołnierze AK i NSZ, żołnierze „Wyklęci” oraz działacze opozycji antykomunistycznej lat 70. i 80. Do tej pory T. Gugała zrealizował 255 godzin nagrań. Wśród kilkudziesięciu nagranych byli m.in. gen. Tadeusz Bieńkowicz (Rączy), mjr Janusz Kamocki (Mamut), płk. Konstanty Kopf, por. Wacław Szacoń, mjr Jerzy Krusenstern, kpt. Władysław Zawiślak, Antoni Banach, Stanisław Szuro, Krzysztof Orczyk, Adam Macedoński, Jadwiga Chmielowska, Barbara Zientarska i wielu innych. Większość z nagrywanych osób już nie żyje, ale pozostały po nich wielogodzinne relacje filmowe. T. Gugała zrealizował też dwa dokumenty fabularyzowane. Pierwszy poświęcony Józefowi Kurasiowi (Ogień) pt. „Powiedz nam kim jesteśmy”, z udziałem młodzieży gimnazjalnej i rekonstruktorów; drugi pt. „Plan” poświęcony próbie zabójstwa ks. Adolfa Chojnackiego przez por. SB Kazimierza Sulkę, który wystąpił w filmie i złożył szczegółową relację.

Wszystkie zmontowane nagrania i filmy objęte są wolną licencją i udostępniane przez T. Gugałę każdemu zainteresowanemu. M.in. przekazane zostały do Muzeum Historii Polski (skąd kilkanaście wybranych godzin pobrał już Wojskowy Instytut Wydawniczy celem wydania monografii o gen. Tadeuszu Bieńkowiczu) oraz do Fundacji Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego w Krakowie. Z informacji przekazanych przez T. Gugałę wynika, że planuje on kolejne nagrania z działaczami opozycji antykomunistycznej.